Drempels wegnemen voor alle 4 pijlers van toegankelijkheid

Toegankelijkheid is meer dan een wettelijke verplichting, het is een kans om je organisatie écht voor iedereen open te stellen. Of je nu een winkel, kantoor, website of openbare ruimte beheert, kleine aanpassingen kunnen een groot verschil maken.

In deze blog duik ik dieper in de vier pijlers van toegankelijkheid: visueel, auditief, motorisch en cognitief. Ik leg niet alleen uit wat ze inhouden, maar deel ook praktische ervaringen, veelgemaakte fouten en concrete stappen om zelf aan de slag te gaan. Zo maak je je omgeving niet alleen toegankelijker, maar ook gebruiksvriendelijker voor iedereen.

Visuele toegankelijkheid draait om het toegankelijk maken van informatie en omgevingen voor mensen met een visuele beperking, zoals slechtziendheid, kleurenblindheid of blindheid. Het gaat niet alleen over lettergroottes of braille, maar ook over hoe informatie wordt gepresenteerd, zowel online als offline. Denk aan het contrast tussen tekst en achtergrond, de structuur van een website, en de manier waarop fysieke ruimtes zijn ingericht. Voor iemand met slechtziendheid kan een slecht verlichte trap of een bord met kleine letters het verschil betekenen tussen zelfstandig deelnemen of afhankelijk zijn van anderen.

Een vaak onderschat aspect is digitale toegankelijkheid. Afbeeldingen zonder beschrijvende alt-tekst, video’s zonder ondertiteling, of websites die niet navigatievriendelijk zijn voor screenreaders sluiten mensen uit.

Maar ook fysieke elementen, zoals slecht leesbare wegwijzers of ontbrekende tastbare markeringen, kunnen een bezoek aan je organisatie afhankelijk maken van anderen.

In de praktijk zien we dat organisaties vaak struikelen over dezelfde obstakels. Kleine lettertypes op websites, borden of documenten zijn een veelvoorkomend probleem. Ook slecht contrast, bijvoorbeeld lichtgrijze tekst op een witte achtergrond, maakt tekst onleesbaar voor mensen met slechtziendheid.

Een andere valkuil is het ontbreken van alt-teksten bij afbeeldingen. Screenreaders kunnen afbeeldingen niet ‘zien’, dus zonder beschrijving mist iemand met een visuele beperking belangrijke informatie.

Tot slot zijn fysieke obstakels, zoals slecht verlichte ruimtes of ontbrekende geleidelijnen, vaak onbedoeld uitsluitend.

Een voorbeeld: stel je voor dat je een folder ontvangt met belangrijke informatie over een evenement. De tekst is klein, het contrast laag, en er staan veel getailleerde afbeeldingen in. Voor iemand met een visuele beperking is deze folder onbruikbaar, terwijl een paar kleine aanpassingen (grotere letters, beter contrast, eenvoudigere afbeeldingen) het probleem direct oplossen.

Gelukkig kun je veel zelf testen. Begin met je website: probeer deze te gebruiken met alleen een toetsenbord (zonder muis). Kun je alle functies bereiken?

Gebruik vervolgens een contrastchecker, zoals de WebAIM Contrast Checker, om te controleren of je tekst voldoende contrasteert met de achtergrond.

Een andere eye-opener: sluit je ogen en navigeer met een screenreader (zoals NVDA of VoiceOver). Ervaar zelf hoe moeilijk het is om een website te begrijpen zonder visuele ondersteuning.

Voor fysieke ruimtes kun je een eenvoudige oefening doen: loop door je kantoor, winkel of openbare ruimte met een blinddoek (of gesloten ogen). Kun je je weg vinden? Zijn er tastbare markeringen of geluidsignalen die je helpen? Deze ervaring geeft je direct inzicht in wat wel en niet werkt.

Auditieve toegankelijkheid betekent dat informatie ook beschikbaar is voor mensen met een auditieve beperking. Dit gaat verder dan alleen ondertiteling bij video’s. Denk aan inductielussen in balies en vergaderzalen, visuele signalen voor geluidsalarmen, en stille ruimtes waar gesprekken goed te volgen zijn.

Voor iemand met slechthorendheid kan een drukke kantine of een slecht geïsoleerde vergaderruimte een onoverkomelijk obstakel zijn.

Een veelgehoord misverstand is dat alleen dove mensen baat hebben bij auditieve toegankelijkheid. Maar ook mensen met slechthorendheid, tinnitus of een tijdelijke gehoorbeperking (bijvoorbeeld door een oorontsteking) profiteren van goede maatregelen.

Toch worden deze vaak over het hoofd gezien. Zo ontbreken ondertitels bij video’s, zijn er geen visuele alternatieven voor omroepsystemen, en is de akoestiek in veel ruimtes slecht.

In veel organisaties is ondertiteling nog steeds geen standaard. Video’s op websites, presentaties of zelfs interne communicatie worden vaak zonder ondertitels gedeeld.

Ook achtergrondgeluid is een groot probleem: in open kantines, wachtruimtes of vergaderzalen kan achtergrondlawaai gesprekken onverstaanbaar maken.

Daarnaast zijn er vaak geen visuele alternatieven voor geluidssignalen, zoals brandalarmen of omroepsystemen.

Tot slot wordt de akoestiek in ruimtes vaak vergeten. Harde oppervlakken en grote open ruimtes veroorzaken galm, wat gesprekken moeilijk verstaanbaar maakt.

Stel je voor dat je een belangrijke presentatie volgt, maar door slechte akoestiek en ontbrekende ondertiteling mis je de helft van de informatie. Voor iemand met slechthorendheid is dit dagelijkse realiteit, terwijl het oplossen van deze problemen vaak eenvoudig is.

Een eenvoudige manier om auditieve toegankelijkheid te testen: bezoek een drukke ruimte in je organisatie (bijvoorbeeld de kantine) en probeer een gesprek te voeren met oordopjes in.

Je zult merken hoe moeilijk het is om woorden te onderscheiden en hoe vermoeiend het is om constant te moeten vragen: “Wat zei je?”. Ook kun je een video zonder geluid bekijken. Begrijp je de boodschap nog steeds? Zo niet, dan is ondertiteling essentieel.

Motorische toegankelijkheid zorgt ervoor dat mensen met een mobiliteitsbeperking, of dat nu tijdelijk of permanent is, zelfstandig kunnen deelnemen. Denk aan rolstoelgebruikers, maar ook aan mensen met een rollator, krukken of beperkte armfunctie.

Het gaat om fysieke obstakels, zoals drempels en smalle deuren, maar ook om digitale toegankelijkheid. Een website die niet met het toetsenbord te bedienen is, sluit mensen uit die geen muis kunnen gebruiken.

Drempels en smalle deuren (minder dan 90 cm breed) zijn klassieke voorbeelden van fysieke barrières. Maar ook te hoge balies, onbereikbare schakelaars of knoppen, en ontoegankelijke toiletten komen vaak voor.

Digitaal zien we dat websites en applicaties niet altijd toetsenbordvriendelijk zijn, wat problemen geeft voor mensen die geen muis kunnen gebruiken.

Stel dat een klant in een rolstoel je winkel wil betreden, maar de ingang heeft een drempel (of misschien wel een paar trap tredes). Of iemand met een armblessure probeert een formulier in te vullen, maar kan bepaalde velden niet selecteren met alleen het toetsenbord.

Deze obstakels zijn vaak onbedoeld, maar hebben grote gevolgen.

Probeer je kantoor of winkel te betreden met een rolstoel Deze kun je voor een dag huren, of je gebruikt een bureaustoel in de laagste stand. Kun je overal komen? Zijn de deuren breed genoeg? Kun je zelfstandig een kopje koffie halen?

Ook digitaal kun je testen: navigeer je website met alleen het toetsenbord. Kun je alle functies bereiken zonder muis?

Cognitieve toegankelijkheid betekent dat informatie begrijpelijk is voor mensen met een verstandelijke beperking, dyslexie, autisme of concentratieproblemen. Het gaat om eenvoudige taal, duidelijke structuur en rustige omgevingen.

Veel organisaties gebruiken ingewikkelde teksten, drukke lay-outs of geven te weinig tijd om informatie te verwerken, wat leiden kan tot verwarring of stress.

Ingewikkelde teksten met jargon of lange zinnen zijn een veelvoorkomend probleem. Ook overprikkeling door drukke kleuren, geluiden of bewegingen kan mensen afleiden.

Daarnaast ontbreken vaak duidelijke instructies, bijvoorbeeld bij formulieren of wegwijzers. Tijdsdruk, bijvoorbeeld bij het invullen van een formulier of het volgen van een snelle presentatie, kan extra stress veroorzaken.

Lees je eigen teksten hardop voor. Zijn ze duidelijk voor iemand zonder voorkennis? Gebruik tools zoals de Readability Test Tool om de leesbaarheid te meten. Een score op B1-niveau (basisonderwijs) is ideaal. Vraag ook feedback aan mensen met dyslexie of autisme, zij weten als geen ander wat wel en niet werkt.

Natuurlijk kun je hiervoor ook de bekende AI-tools inzetten. Laat de tekst door een AI-tool scannen en vraag op welke niveau de tekst geschreven is. Vervolgens kun je de stukken die te ingewikkeld zijn aanpassen, of AI vragen hiervoor suggesties te doen.

Toegankelijkheid is geen eenmalige klus, maar een continu proces. Begin klein: kies één onderwerp en test dit in je organisatie. Betrek medewerkers en klanten met een beperking bij het proces, zij weten als geen ander wat werkt en wat niet. Elke stap, hoe klein ook, maakt je organisatie inclusiever en gebruiksvriendelijker.